NỘI DUNG 81 CHƯƠNG:

1. PHẦN ĐẠO VÀ DANH

   CHƯƠNG 1: DANH CỦA ĐẠO

   道可道, 非常道; 名可名, 非常名.
   無, 名天地之始; 有, 名萬物之母.
   故常無欲以觀其妙; 常有欲以觀其徼.
   此兩者, 同出而異名. 同謂之玄. 玄之又玄. 衆妙之門.

   Đạo có thể hướng đạo (các đạo thứ cấp) là đạo phi thường.
   Danh có thể xuất danh (các danh thứ cấp) là danh phi thường.
   
   Không là điểm trời đất bắt đầu (vụ nổ Bigbang). Có là mẹ của vạn vật (con gà có trước – quả trứng có sau).
   Cho nên thường lấy không dục vọng để ý thức được cái không huyền diệu (trong lòng của trời đất); thường lấy có dục vọng để quan sát được cái có biểu hiện (bên ngoài của vạn vật).
   Cả hai danh không và có cùng được xuất từ danh phi thường nên dù có tên khác nhau nhưng cùng là huyền diệu. Bởi vì huyền diệu xuất ra từ huyền diệu. Cho nên danh phi thường là cửa thần diệu xuất ra mọi danh khác.

   Tham chiếu: Về mục lục

2. CHƯƠNG 2: KHÔNG VÌ

   天下皆知美之爲美, 斯惡已; 皆知善之爲善, 斯不善已.
   故有無相生, 難易相成, 長短相形, 高下相傾, 音聲相和, 前後相隨.
   是以聖人處無爲之事, 行不言之教; 萬物作焉而不辭, 生而不有, 爲而不侍, 功成而不居. 夫唯不居, 是以不去.

   Trong thiên hạ, mọi người biết đến cái đẹp vì đã biết đến cái xấu. Biết cái thiện vì cũng đã biết cái chẳng thiện.
   Cho nên: Có và không tương sinh, khó khăn và dễ dãi tương thành, cao thấp cùng so sánh, âm thanh tương hòa, trước sau tùy tòng.
   Vậy nên thánh nhân khi xử việc không vì sự việc là gì thì thực hiện sẽ không phải dùng lời mà vẫn chỉ giáo được. Khi vạn vật chưa yên thì chưa rời đi, chuyên cần mà không mỏi mệt, nâng đỡ mà không dựa vào, công thành mà không ở lại. Không vì ở lại nên không phải bỏ đi.

   Tham chiếu: Về mục lục

3. CHƯƠNG 3: ĐẠO TRỊ DÂN

   不尚賢, 使民不爭; 不貴難得之貨, 使民不爲盜; 不見可欲, 使 民心不亂.
   是以聖人之治, 虛其心, 實其腹; 弱其志, 强其骨.
   常使民無知無欲, 使夫智者不敢爲也, 爲無爲, 則無不治.

   Vô tình với kẻ hiền khiến dân không tranh nhau. Không quý của hiếm khiến dân không trộm cắp. Không đánh thức tham muốn khiến lòng dân không rối loạn.

   Cho nên cách trị của thánh nhân là làm cho dân tâm rỗng, phúc đầy, chí mềm, xương cứng.
   Thường khiến dân không cần biết, không dục vọng. Khiến bọn trí giả không dám gây tham muốn trong dân. Thi hành “không vì” thì không gì không trị được.

   Tham chiếu: Về mục lục – Chương 2

4. CHƯƠNG 4: DỤNG CỦA ĐẠO

   道沖而用之或不盈, 淵兮, 似萬物之宗.
   挫其銳, 解其紛, 和其光, 同其塵, 湛兮似或存.
   吾不知誰之子, 象帝之先.

   Đạo như rỗng không để mà dụng vô cùng. Rỗng không như cái vực sâu nhưng lại là nguồn gốc của vạn vật.
   Như là tỏa ra từ sự sắc bén, có trong mọi hoạt động phức hợp tinh vi, hòa trong sự rực rỡ đa dạng, cùng trong trần thế với vạn vật, thâm sâu chưa có bao giờ.
   Ta không biết nó con ai. Nó có trước Thượng đế.
   

   Tham chiếu: Về mục lục

5. CHƯƠNG 5: TRONG LÒNG

   天地不仁, 以萬物爲芻狗; 聖人不仁, 以百姓爲芻狗.
   天地之間, 其猶橐龠乎! 虛而不屈, 動而愈出.
   多言數窮, 不如守中.

   Trong lòng Trời Đất mà tê liệt sẽ khiến vạn vật như chó rơm. Trong lòng Thánh nhân mà bất nhân sẽ khiến trăm họ như chó rơm.
   Trong lòng trời đất lồng lộng như một cái túi không đáy, không thể dùng đấu mà đong được, hư không mà bất khuất, càng động càng nở ra.
   Có nói nhiều mà vẫn không hết được, chi bằng giữ lại trong lòng.

   Tham chiếu: Về mục lục

6. CHƯƠNG 6: THỨC ĂN

   穀神不死, 是謂玄牝, 玄牝之門, 是謂天地根.
   綿綿若存, 用之不勤.

   Thần lúa gạo mãi tồn tại, là người mẹ nuôi dưỡng huyền diệu của con người, cùng với các mẹ nuôi dưỡng huyền diệu khác hợp thành cội rễ của trời đất.
   Miên man trong sinh tồn (vòng tròn thức ăn của sinh vật). Mãi mãi vẫn thế.

   Tham chiếu: Về mục lục

7. CHƯƠNG 7: TRƯỜNG TỒN

   天長地久. 天地所以能長且久者以其不自生故能長生.
   是以聖人後其身而身先, 外其身而身存. 非以其, 無私耶故能成其私.

   Trời dài đất lâu. Trời đất sở dĩ dài lâu vậy bởi vì nó tồn tại không vì mình nên trường tồn.
   Bởi vậy cho nên thánh nhân đặt thân mình ở sau mà thân ở trước, không vì bản thân mà thân vẫn sinh tồn. Làm trái với trường sinh, không vì cuộc sống riêng nên thành khả năng trường tồn của mình vậy.

   Tham chiếu: Về mục lục – Chương 2

8. CHƯƠNG 8: KHÉO THEO ĐẠO

   上善若水. 水善利萬物而不爭, 處眾人之所惡, 故幾於道.
   居善地, 心善淵, 與善仁, 言善信, 正善治, 事善能, 動善時.
   夫唯不爭, 故無尤.

   Không gì khéo bằng nước. Nước mang lại lợi ích cho vạn vật mà không tranh giành, chịu ở chỗ mà mọi người cho là thấp hèn, nên gần với Đạo.
   Khéo chọn chỗ ở, khéo giữ tâm sâu trầm, khéo hòa hợp cùng người, khéo giữ lời, khéo giữ đường chính, khéo hành động theo thời cơ.
   Là người không tranh giành như nước thì không bị hổ thẹn.

   Tham chiếu: Về mục lục

9. CHƯƠNG 9: ĐẠO TRỜI

   持而盈之不如其已. 揣而銳之不可長保.
   金玉滿堂, 莫之能守; 富貴而驕, 自遺其咎. 功成身退, 天之道.

   Càng cố cho đầy càng khó giữ. Quá sắc bén thì không dùng được dài lâu.
   Ngọc vàng càng nhiều càng mất nhiều công canh giữ; Giầu sang mà kiêu, tự mình rước họa. Công thành rồi thì tự mình thoái lui. Đấy là Đạo của Trời.

   Tham chiếu: Về mục lục

10. CHƯƠNG 10: TU LUYỆN

    載營魄抱一, 能無離乎! 專氣致柔, 能嬰兒乎! 滌除玄覽, 能無疵乎! 愛國治民, 能無爲乎! 天門開闔, 能爲雌乎! 明白四達, 能無知乎!
    生之畜之? 生而不有, 爲而不恃, 長而不宰, 是謂玄德.

    Rèn cho hồn vía luôn chuẩn nhất không sai lạc! Giữ cho khí trí luôn mềm mại như trẻ thơ! Gột sạch tâm hồn không tì vết! Ái quốc trị dân luôn “không vì”! Cửa Trời mở đóng mà nhu thuận! Hiểu rõ mọi điều mà như không biết!
    Nuôi thế nào, dưỡng thế nào? nuôi dưỡng mà không sở hữu, tác thành mà không nương nhờ, lâu dài mà không cắt bỏ, đó gọi là huyền đức.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 2

11. CHƯƠNG 11: TIỆN ÍCH

    三十輻, 共一轂, 當其無, 有車之用. 埏埴以爲器, 當其無, 有器之用. 鑿戶牖以爲室, 當其無, 有室之用. 故有之以爲利, 無之以爲用.

    Ba mươi nan hoa hợp cùng trục xe tạo khoảng không có ích giúp xe di chuyển nhanh hơn. Đất sét trở nên dụng cụ có ích bởi vì khoảng không trong lòng được tạo thành khi nhào nặn. Tạo cửa sổ có ích bởi vì khoảng trống trong nhà mà thành. Cho nên, cái có mang lại ích lợi bởi được cái không làm cho khả dụng.

    Tham chiếu: Về mục lục

12. CHƯƠNG 12: CHÂN TÂM

    五色令人目盲; 五音令人耳聾; 五味令人口爽; 馳騁畋獵令人心發狂; 難得之貨令人行妨. 是以聖人爲腹不爲目.
    故去彼取此.

    Ngũ sắc làm người nhìn lóa mắt; Ngũ âm làm người nghe ù tai; Ngũ vị làm miệng lưỡi tê dại; Phi ngựa đi săn làm nhân tâm phát cuồng; Báu vật khiến người ta sa đọa. Bởi vậy cho nên thánh nhân phải biết lắng nghe lòng mình mà không vì những gì mắt thấy tai nghe.
    Nên bỏ cái nọ để giữ cái kia là vậy.

    Tham chiếu: Về mục lục

13. CHƯƠNG 13: THÂN THỂ

    寵辱若驚, 貴大患若身. 何謂寵辱若驚? 寵爲上, 辱爲下, 得之若驚, 失之若驚, 是謂寵辱若驚. 何謂貴大患若身? 吾所以有大患者, 爲吾有身, 及吾無身, 吾有何患? 故貴以身爲天下, 若可寄天下; 愛以身爲天下, 若可託天下.

    Yêu ghét làm cho kinh động thân thể, quí thân mình thì khiến nhiều họa. Vì sao yêu ghét làm cho kinh động thân thể? Bởi vì yêu thì được nâng đỡ lên trên, ghét thì bị hạ xuống dưới, như vậy được yêu cũng bị kinh động đến thân thể mà bị ghét cũng bị kinh động đến thân thể. Vì sao quí thân mình thì khiến nhiều họa? Ta sở dĩ gặp nhiều họa bởi vì ta có thân thể, nếu ta không có thân thể thì làm sao có nạn được. Cho nên, quý việc xả thân vì thiên hạ thì mới có thể nhận sự gửi gắm của thiên hạ, còn ái ngại xả thân vì thiên hạ thì nên thoái thác là hơn.

    Tham chiếu: Về mục lục

14. CHƯƠNG 14: KHÍ CỦA ĐẠO

    視之不見名曰夷; 聽之不聞名曰希; 搏之不得名曰微. 此三者不可致詰, 故混而爲一.
    其上不皦, 其下不昧, 繩繩不可名, 復歸於無物. 是謂無狀之狀, 無物之象, 是謂惚恍. 迎之不見其首, 隨之不見其後.
    執古之道, 以御今之有; 能知古始, 是謂道紀.

    Cái gì dùng mắt nhìn mà không thấy, có danh viết là Di. Cái gì dùng mũi ngửi mà không mùi, có danh viết là Hi. Cái gì dùng tay giữ mà không được, có danh viết là Vi. Cả ba danh Di, Hi và Vi đều không thể (sử dụng giác quan) tìm hiểu, nên tuy ba mà cùng một bản chất của Khí.
    Trên nó không sáng trắng, dưới nó không mông muội, nhập nhằng rất khó định danh, như là quay về nơi hư ảo. Nó ở giữa không hình dạng và có hình dạng, giữa hư ảo và hiện thực, như là trạng thái hỗn mang. Đón trước không thấy đầu, theo sau không thấy đuôi.
    Đạo chế ngự từ xa xưa cho đến hiện nay. Và vẫn nguyên khả năng như từ lúc khởi thủy. Đó là nhờ vào nguyên Khí của Đạo.

    Tham chiếu: Về mục lục

15. CHƯƠNG 15: ĐẠO SĨ

    古之善爲道者, 微妙玄通, 深不可識. 夫唯不可識, 故强爲之容.
    豫兮, 若冬涉川; 猶兮, 若畏四鄰; 儼兮, 其若客; 渙兮, 若冰之將釋; 敦兮, 其若樸; 曠兮, 其若谷; 混兮, 其若濁.
    孰能濁以靜之徐清? 孰能安以動之徐生? 保此道者, 不欲盈.
    夫 唯 不盈 故 能 蔽, 不 新 成.

    Đạo sĩ là các bậc hiền triết từ ngày xưa, vi diệu huyền thông, thâm trầm không thể biết rõ. Vì không thể biết rõ nên phải cố gượng hình dung.
    Họ yên vui thuận hòa sống qua mùa đông, cũng vậy họ chẳng hề sợ bốn phía xung quanh, thản nhiên không khách sáo, hành tung bí ẩn như băng tan chảy, bản lĩnh dầy dạn mà chất phác, tâm hồn khoáng đạt mà kín đáo, lối sống hỗn độn như nước đục.
    Ai có thể lắng đục chờ trong? Ai có thể lấy tĩnh chế động mà sống từ từ? Đó là các đạo sĩ không ham muốn sự hoàn hảo. Chỉ khi không ham muốn sự hoàn hảo mới hòa chung trong Đạo mà không bị đổi thay.

    Tham chiếu: Về mục lục

16. CHƯƠNG 16: SINH ĐỂ TỬ

    致虛極, 守靜篤, 萬物並作, 吾以觀復. 夫物芸芸, 各復歸其根. 歸根曰靜, 是謂復命. 復命曰常. 知常曰明, 不知常, 妄作凶.
    知常容, 容乃公, 公乃全, 全乃天, 天乃道, 道乃久, 没身不殆.

    Sinh ra từ nơi hư ảo, tĩnh tại, vạn vật đua nhau phát triển và tương tác. Ta quan sát sự quay lại hư ảo, tĩnh tại của nhiều vật và thấy rằng mọi vật đều phục quy về căn nguyên, phục quy về căn nguyên viết là Tĩnh (bất động). Phải quay về cội nguồn vận mệnh là điều bình thường, danh viết là Thường. Hiểu được điều Thường này là sáng suốt, còn không sẽ cuồng vọng mà gặp hung hiểm.
    Hiểu điều Thường đó ắt dung thứ, dung thứ ắt công bình, công bình ắt chu toàn, chu toàn ắt thuận Thiên, thuận Thiên ắt thuận Đạo, thuận Đạo ắt lâu dài và thân không gặp nguy nan.

    Tham chiếu: Về mục lục

17. CHƯƠNG 17: CAI TRỊ

    太上, 不知有之; 其次, 親而譽之; 其次, 畏之; 其次, 侮之. 信不足焉, 有不信焉.
    悠兮, 其貴言. 功成事遂, 百姓皆謂: 我自然.

    Cai trị giỏi nhất là dân không biết mình bị cai trị (thánh trị), thứ đến là dân gần gũi mà tham gia (dân trị – dân chủ), thứ đến cai trị khiến dân sợ hãi (vương trị – độc tài), tệ nhất là cai trị để dân coi thường, vì không đủ tin nên dân không tin.
    Tĩnh tại, chẳng cần nói nhiều. Công thành sự toại, trăm họ đều cho rằng tự nhiên mà được.

    Tham chiếu: Về mục lục

18. CHƯƠNG 18: TƯƠNG PHẢN

    大道廢, 有仁義; 智慧出, 有大僞; 六親不和, 有孝慈; 國家昏亂, 有忠臣.

    Đạo lớn mất mới rõ ai là người nhân nghĩa. Trí tuệ xuất hiện mới có kẻ đại gian. Nhà tan mới rõ con nào hiếu từ. Nước mất mới rõ người nào là bậc trung thần.

    Tham chiếu: Về mục lục

19. CHƯƠNG 19: THỰC CHẤT

    絕聖棄智, 民利百倍. 絕仁棄義, 民復孝慈. 絕巧棄利, 盜賊無有.
    此三者以爲文不足, 故令有所屬: 見素抱樸, 少思寡欲.

    Dứt thánh bỏ trí có thể làm dân lợi gấp trăm lần. Dứt nhân bỏ nghĩa có thể làm dân quay lại hiếu thuận. Dứt khéo bỏ lợi có thể khiến dân không trộm cắp.
    Song ba điều được trên chỉ là hình thức mà không thực chất. Cho nên cần sửa trị cho dân giữ gìn sự trong sạch, chất phác, ít riêng tư, ít tham dục (sửa trị bản chất của dân mới là thực chất).

    Tham chiếu: Về mục lục

20. CHƯƠNG 20: TỰ SỰ 1 – TỰ TẠI

    絕學無憂. 唯之與阿, 相去幾何 善之與惡, 相去若何 人之所畏, 不可不畏荒兮其未央哉. 眾人熙熙 如享太牢 如春登臺; 我獨泊兮其未兆, 如嬰兒之未孩. 儡儡兮若無所歸. 眾人皆有餘 而我獨若遺; 我愚人之心也哉 沌沌兮 俗人昭昭 我獨昏昏; 俗人察察 我獨悶悶 澹兮其若海 飂兮若無止. 眾人皆有以, 而我獨頑且鄙.
    我獨異於人, 而貴食母.

    Dứt bỏ dòng họ cũng chẳng lo. Đâu như nhiều gã trở nên a dua mà bám theo dòng họ, rồi thiện cũng trở thành ác bởi các gã này. Ở một mình nơi hoang vắng, người sợ nhưng ta chẳng hề sợ vì đã quen với tai ương. Mọi người hớn hở như hưởng bữa tiệc lớn, như mùa xuân lên đài; Riêng ta cô độc phiêu bạt, la cà chẳng quan tâm đến điềm lành dữ, như đứa trẻ ngô nghê chẳng thiết quy tụ về đâu. Người đời đều có dư mà ta cô độc không có gì để lại. Ta ngu dốt nhưng chẳng cần người đời bận tâm, người cứ sáng suốt còn ta cứ tối tăm (thì đã sao!). Người đời có xét nét ta cũng chẳng hề vì thế mà lạnh nhạt, phiền muộn hay đổi thay. Mọi người đều hữu dụng mà ta thì lại ương bướng và hẹp hòi.
    Nhưng ta khác người ở chỗ ta yêu quý nguồn gốc của mình.

    Tham chiếu: Về mục lục

21. CHƯƠNG 21: BAO DUNG

    孔德之容, 惟道是從.
    道之爲物, 惟恍惟惚; 惚兮恍兮, 其中有象; 恍兮惚兮, 其中有物. 窈兮冥兮, 其中有精; 其精甚眞, 其中有信.
    自古及今, 其名不去, 以閱眾甫. 吾何以知眾甫之狀哉? 以此.

    Bao dung là đức lớn của Đạo.
    Đạo bao dung muôn vật mà như hư ảo. Hư hư ảo ảo bao dung hình tượng. Ảo ảo hư hư bao dung muôn vật. U u minh minh bao dung tinh túy. Tinh túy đó bao dung thông tin (của Đạo).
    Từ xưa đến nay, đức cha của chúng sinh (qua tinh túy mang thông tin của Đạo) truyền mãi đời đời. Vì sao ta biết về đức cha của chúng sinh như vậy? Bởi vì dĩ nhiên là vậy.

    Tham chiếu: Về mục lục

22. CHƯƠNG 22: TU THÂN

    曲則全, 枉則直, 窪則盈, 敝則新, 少則得, 多則惑.
    是以聖人抱一爲天下式. 不自見故明不自是故彰; 不自伐, 故有功; 不自矜故長.
    夫唯不爭故天下莫能與之爭. 古之所謂曲則全者, 豈虛言哉! 誠全而歸之.

    Uyển chuyển ắt toàn vẹn, uốn ắt thẳng, trũng ắt đầy, bỏ cũ ắt đổi mới, ít ắt tham, nhiều ắt sinh mê loạn.
    Bởi nên thánh nhân muốn làm hình mẫu cho thiên hạ phải không tự cho rằng mình biết hết mới thật sáng suốt, không tự cho mình luôn đúng mới thật rõ ràng, không cậy công mới thật có công, không kiêu căng mới thật lâu dài.
    Vì không tranh nên không bị thiên hạ tranh lại. Người xưa có câu “Uyển chuyển ắt toàn vẹn”, chẳng hề nói sai. Thực sự chung cuộc sẽ là toàn vẹn đấy.

    Tham chiếu: Về mục lục

23. CHƯƠNG 23: ĐỒNG THUẬN

    希言自然.
    故飄風不終朝, 驟雨不終日. 孰爲此者? 天地. 天地尚不能久, 而況於人乎? 故從事於道者, 同於道; 德者, 同於德; 失者, 同於失. 同於道者, 道亦樂得之; 同於德者, 德亦樂得之; 同於失者, 失亦樂得之.
    信不足焉, 有不信焉.

    Ít lời đồng thuận với tự nhiên.
    Cớ sao gió nhẹ thổi không quá buổi sáng, mưa rào không hết ngày, cái gì làm những điều ấy? Trời đất. Trời đất còn không làm được lâu huống hồ con người. Cho nên thuận Đạo thì phải luôn sống cùng Đạo, thuận Đức thì phải luôn đức độ, giữ Giới (Thắt) thì phải luôn giới nghiêm vậy. Đồng thuận cùng Đạo thì được Đạo lạc quan, đồng thuận cùng Đức thì được Đức lạc quan, giữ Giới thì được lạc quan trong khuôn phép.
    Không đủ tin, đừng nên tin thì hơn.

    Tham chiếu: Về mục lục

24. CHƯƠNG 24: VÔ DỤNG

    企者不立, 跨者不行. 自見者不明, 自是者不彰, 自伐者不功, 自誇者不長. 其於
    道也曰: 餘食贅行, 物或惡之, 故有道者不處.

    Một chân kiễng thì không thể đứng thẳng, một chân cưỡi lên vật khác thì không thể đi. Tự cho mình biết hết thì không thể sáng suốt, tự cho mình luôn phải thì không thể rạng rỡ, tự khoe công thì không thể thành nghiệp lớn, kiêu căng thì không thể lâu dài. Người có đạo mà như thế thì ví như thức ăn thừa bám vào bước chân hay như vật hư hỏng không dùng được vào việc gì.

    Tham chiếu: Về mục lục

25. CHƯƠNG 25: ĐẠO LỚN

    有物混成, 先天地生. 寂兮, 寥兮, 獨立而不改, 周行而不殆, 可以爲天地母. 吾不
    知其名, 字之曰道, 强爲之名曰大.
    大曰逝, 逝曰遠, 遠曰反. 故道大, 天大, 地大, 人亦大. 域中有四大, 而人居
    其一焉. 人法地, 地法天, 天法道, 道法自然.

    Có một vật hỗn mang có trước trời đất, nó tĩnh mịch và hư ảo, duy nhất không thể thay thế, vận hành không ngừng nghỉ. Nó là mẹ của trời đất. Ta không biết về Danh này, đành viết tên là Đạo, sức bao trùm của nó viết là Lớn.
    Lớn thì phình ra, phình ra thì đi xa, quá xa sẽ quay ngược về (vũ trụ giãn nở và hồi quy). Nên Đạo lớn, Trời lớn, Đất lớn, người cũng lớn. Trong vũ trụ có bốn cái lớn, người ở ngôi số một. Người lớn theo Đất, Đất lớn theo Trời, Trời lớn theo Đạo, Đạo lớn theo Tự nhiên.

    Tham chiếu: Về mục lục

26. CHƯƠNG 26: CỘI RỄ

    重爲輕根, 靜爲躁君. 是以聖人終日行不離輜重. 雖有榮觀, 燕處超然.
    奈何萬乘之主, 而以身輕天下? 輕則失根, 躁則失君.

    Coi trọng là gốc của xem nhẹ, tĩnh tại là chủ của bạo động. Cho nên thánh nhân phải biết rằng để rong ruổi được cả ngày thì phải luôn coi trọng xe hậu cần, khi vẻ vang thì phải luôn giữ lòng phải tĩnh tại như tự nhiên vậy.
    Chủ của một đất nước vạn cỗ xe mà xem nhẹ thiên hạ thì sao? Xem nhẹ ắt mất gốc, bạo động ắt mất chủ.

    Tham chiếu: Về mục lục

27. CHƯƠNG 27: ĐỨC SÁNG – MINH ĐỨC

    善行無轍跡, 善言無瑕謫, 善數不用籌策, 善閉無關楗而不可開, 善結無繩約而
    不可解.
    是以聖人常善救人, 故無棄人; 常善救物, 故無棄物. 是謂襲明.
    故善人者, 不善人之師; 不善人者, 善人之資. 不貴其師, 不愛其資, 雖智大迷. 是
    謂要妙.

    Thiện chí đi thì không để lại vết chân, thiện chí nói thì không bị lỗi, thiện chí trù tính thì không cần sổ sách, thiện chí đóng thì không cần then cửa mà chẳng thể mở ra, thiện chí buộc thì không cần dây mà chẳng thể gỡ.
    Nên thánh nhân thường thiện chí giúp người nên chẳng ai bị bỏ quên, thường thiện chí giúp vật mà chẳng vật nào bị bỏ sót. Thế gọi là noi theo Đức sáng vậy.
    Cho nên, người thiện chí dẫn dắt người bất thiện, người bất thiện nương theo người thiện (vì Đức sáng), không quý sự dẫn dắt, không yêu chỗ nương theo (yêu quí Đức sáng) thì dù là bậc đại trí cũng bị lầm lạc. Đó chính là điều cốt yếu của phép nhiệm mầu.

    Tham chiếu: Về mục lục

28. CHƯƠNG 28: DÙNG NGƯỜI

    知其雄, 守其雌, 爲天下谿; 爲天下谿, 常德不離, 復歸於嬰兒.
    知其白, 守其黑, 爲天下式; 爲天下式, 常德不忒, 復歸於無極.
    知其榮, 守其辱, 爲天下谷; 爲天下谷, 常德乃足, 復歸於樸. 樸散則爲器.
    聖人用之, 則爲官長, 故大制十不割.
    

    Biết cường bạo, giữ mềm yếu như nguồn suối mát trong thiên hạ. Như nguồn suối mát trong thiên hạ là người giữ được đức Thường (đức thủ thường) mà phục hồi như trẻ thơ.
    Biết chỗ sáng, tránh chỗ đen như phép tắc trong thiên hạ. Như phép tắc trong thiên hạ là người giữ được đức Thường bất biến mà về vô cực.
    Biết vinh, biết nhịn nhục như lúa gạo trong thiên hạ. Như lúa gạo trong thiên hạ là người có đủ đức Thường mà phục về sự mộc mạc. Mộc mạc ắt làm thành dụng cụ.
    Thánh nhân biết người để dùng người đúng chỗ đúng việc thì có thập phần người giỏi cho việc cai trị mà không phải bỏ ai cả.

    Tham chiếu: Về mục lục

29. CHƯƠNG 29: HÀNH XỬ

    將欲取天下而爲之, 吾見其不得已. 天下神器, 不可爲也, 不可執也. 爲者敗之,
    執者 失之.
    故物或行或隨, 或歔或吹,或强或羸, 或挫或隳. 是以聖人去甚, 去奢, 去泰.
    

    Nuôi tham vọng làm cho thiên hạ vì bản thân mình, ta thấy không thành. Vì thiên hạ là vật thần diệu nên không thể vì bản thân ta được, không thể lấy được, lấy sẽ thất bại, có lấy được tạm thời rồi cũng lại mất.
    Cho nên dù các sinh vật là loại động vật hay thực vật, thở bằng mang hay bằng mũi, thân cứng hay thân mềm, đang sống hay đã chết. Người thánh nhân chỉ nên loại bỏ những gì rườm rà, xa hoa, thái quá mà thôi.

    Tham chiếu: Về mục lục

30. CHƯƠNG 30: BẤT CHIẾN

    以道佐人主者? 不以兵强天下, 其事好還. 師之所處, 荊棘生焉, 大軍之後, 必有凶年.
    善者果而已, 不敢以取强. 果而勿矜, 果而勿伐, 果而勿驕, 果而不得已, 果而勿强.
    物壯則老, 是謂不道, 不道早已.

    Đạo sĩ giúp vua thì không dùng chiến tranh trong thiên hạ, bởi vì chiến tranh sẽ lại nối tiếp chiến tranh. Chiến tranh liên miên sẽ khiến hoang hóa đất trồng trọt. Như vậy hậu phương bị mất mùa và đại quân sẽ gặp tai họa.
    Người khéo dùng quân đạt mục đích mà không phải phát động chiến tranh, đạt mục đích mà không giữ lấy, đạt mục đích mà không để khoe công, đạt mục đích mà như là bất đắc dĩ có được, đạt mục đích không phải để tiếp tục chiến tranh.
    Vạn vật khi cường tráng là lúc bắt đầu già, khi đó không phải Đạo, không phải Đạo thì sớm bị loại bỏ.

    Tham chiếu: Về mục lục

31. CHƯƠNG 31: DỤNG BINH

    夫佳兵者, 不祥之器. 物或惡之. 故有道者不處. 君子居則貴左, 用兵則貴右.
    兵者不祥之器, 非君子之器, 不得已而用之, 恬淡爲上. 勝而不美, 而美之者, 是
    樂殺人. 夫樂殺人者, 則得志於天下矣.
    言以喪禮處之. 殺人之眾, 以悲哀泣之, 戰勝以喪禮處之. 吉事尚左, 凶事尚右. 偏將軍居左, 上將軍居右.

    Binh khí là thứ không lành, là vật mang lại cái ác. Nên đạo sĩ không dùng. Quân tử ăn ở thì trọng bên trái, dùng binh khí thì trọng bên phải. (bên trái là Thanh long, bên phải là Bạch hổ).
    
    Binh khí là thứ không lành, không phải đồ dùng cho người quân tử, nên chỉ bất đắc dĩ mới dùng, phải dùng thì điềm đạm là hơn. Thắng không cho là tốt, vì cho là tốt nghĩa là thích giết người, ai thích giết người thì không thể đắc chí trong thiên hạ vậy.
    Sự việc tốt chuộng bên trái, sự việc dữ chuộng bên phải. Thiên tướng ở bên trái, thượng tướng ở bên phải (Thanh Long – Bạch hổ). Nên nói việc (dùng binh) phải như trong tang lễ mà xử. Giết hại nhiều người thì nên lấy lòng bi ai mà khóc; chiến thắng thì nên lấy tang lễ mà tạ lỗi. (Khi buộc lòng phải dùng binh thì khi chiến thắng nên dùng tiếng khóc bi ai và tang lễ cho kẻ thua để tạ lỗi).

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 30

32. CHƯƠNG 32: THUẬN ĐẠO

    道常無名, 樸, 雖小天下莫能臣也. 王侯若能守之, 萬物將自賓. 天地相合, 以降甘露, 民莫之令而自均.
    始制有名, 名亦既有, 夫亦將知止. 知所 止所以不殆.
    譬道之在天下, 猶川谷之與江海.

    Đạo Thường không danh, mộc mạc, tuy tầm thường nhưng người trong thiên hạ tuyệt nhiên không thể khống chế. Vương hầu thuận theo mà giữ được thì vạn vật tự nhiên sẽ theo về. Trời đất giao hòa, lạc quan phơi phới, dân tuyệt nhiên không cần cai trị mà tự quân bình.
    Một thể chế bắt đầu thì có chức danh, khi đã có chức danh thì nên biết điểm dừng, biết được điểm dừng thì không gặp nguy (vì có danh thì không phải là Đạo).
    Ví dụ về một sự thuận Đạo trong thiên hạ, đó là mọi dòng suối từ núi non đều chảy về sông biển.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 16 – Chương 23

33. CHƯƠNG 33: DỊ DANH

    知人者智, 自知者明. 勝人者力, 自勝者强.
    知足者富, 强行者有志. 不失其所者久, 死而不亡者壽.

    Biết người là trí tuệ, tự hiểu mình là minh mẫn, thắng người là kẻ có sức lực, tự thắng mình là người mạnh mẽ.
    Biết vừa đủ là giàu, điềm tĩnh là người có chí khí, không ngừng hoàn thiện mình (sửa đổi cho thuận Đạo) là lâu dài, cho đến lúc sắp chết mà không mất Đạo là thọ.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 1

34. CHƯƠNG 34: VÔ DỤC

    大道氾兮, 其可左右. 萬物恃之而生而不辭, 功成而不有. 衣養萬物而不主.
    常無欲可名於小; 萬物歸焉而不主可名爲大. 以其終不自爲大, 故能成其大.

    Đạo lớn trải rộng đều khắp cả hai bên phải trái, vạn vật cậy nương để mà sinh trưởng, để mà quấn quít. Việc xong mà không sở hữu, phục dưỡng vạn vật mà không làm chủ.
    Thường không tham muốn (vô dục) để mang danh là nhỏ, khi vạn vật quy về cũng không làm chủ để được mang danh là lớn (của người). Chung cuộc không vì danh lớn (của người) cho nên thuận theo (Đạo) mà thành cái Lớn (của Đạo).

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 3 – Chương 10 – Chương 25 – Chương 32

35. CHƯƠNG 35: KHÔNG CŨ

    執大象, 天下往. 往而不害, 安平太.
    樂與餌, 過客止. 道之出口, 淡乎其無味, 視之不足見, 聽之不足聞, 用之不足既.

    Giữ hình tượng (của Đạo) sẽ khiến thiên hạ hoài cổ (cổ mà không cũ), hoài cổ thì không mất mát, mà lại được an hưởng thái bình.
    Nhạc và thức ăn đến khi hết khách thời dừng nghỉ. Đạo mà nói ra thì nhạt nhẽo vô vị, xem thì không thấy, nghe thì chẳng hiểu, nhưng dùng mãi không cũ.

    Tham chiếu: Về mục lục

36. CHƯƠNG 36: XỬ THẾ

    將欲歙之, 必固張之. 將欲弱之. 必固强之. 將欲廢之, 必固舉之. 將欲奪之, 必固
    與之. 是謂微明, 柔弱勝剛强.
    魚不可脫於淵, 國之利器不可以示人.

    Trước khi co nhỏ cái gì vào tất phải cố gương nó ra đã, trước khi làm suy yếu cái gì, tất phải làm cho nó cường mạnh. Trước khi phế bỏ thì tất phải tiến cử. Trước khi đoạt lấy tất phải cho đi. Đó là cách xử thế sáng suốt và mầu nhiệm không phải ai cũng nghĩ và bàn được, mà nhu nhược tất thắng cương cường.
    (Vật cực tắc phản)
    Cá không nên rời vực sâu. Lợi khí quốc gia không nên ai cũng biết.
    (Nên giữ nhu nhược)

    Tham chiếu: Về mục lục

37. CHƯƠNG 37: ĐẠO THƯỜNG

    道常無爲而無不爲, 侯王若能守之, 萬物將自化. 化而欲作, 吾將鎭之以無名之
    樸. 無名之樸 夫亦將無欲. 不欲以靜, 天下將自定.

    Đạo Thường là không vì mình còn không gì không vì. Vương hầu thuận theo giữ được thì vạn vật sẽ theo mà tự biến hóa, tự biến hóa thì dục vọng hình thành. (Vì vạn vật hình thành dục vọng) Ta cần chế ngự nó làm cho nó không tên đến mộc mạc. Khi không tên đến mộc mạc thì nó sẽ không còn dục vọng. Không dục vọng sẽ yên ổn, thiên hạ sẽ tự tĩnh tại.

    Tham chiếu: Về mục lục

38. CHƯƠNG 38: GIỮ ĐẠO

    上德失德, 是以有德. 下德不失德, 是以無德. 上德無為而無以為. 下德為之而有以為. 上人為之而無以為. 上義為之而有以為. 上禮為之而莫之應. 則攘臂而扔之. 故失道而後德, 失德而後仁. 失仁而後義. 失義而後禮. 夫禮者, 忠信之薄而亂 之首. 前識者, 道之華, 而愚之始. 是以大丈夫處其厚, 不居其薄. 處其實, 不居其華. 故去彼取此.

    Đức cao phải giữ đức, cho nên có đức, đức thấp không muốn giữ đức, cho nên không có đức. Đức cao không vì mình bèn không làm vì mình. Đức thấp vì mình bèn làm chỉ vì mình mà thôi. Cao nhân vì mình nhưng không làm vì mình. Nghĩa trên vì mình bèn làm chỉ vì mình mà thôi. Lễ thượng vì mình nếu chẳng ai hưởng ứng tất cầm tận tay bắt làm cho mình. Nên trước tiên phải giữ lấy Đạo sau mới đến giữ Đức, giữ Đức sau mới giữ Nhân, giữ Nhân sau mới giữ Nghĩa, giữ Nghĩa sau mới giữ Lễ. Người giữ Lễ thì không còn giữ được trung tín mà gây loạn lạc. Những hiểu biết về Đạo trước đó chỉ như thứ hoa lòe loẹt để che giấu sự ngu dốt của họ mà thôi. Bởi vậy, bậc đại trượng phu ăn ở có hậu, không ăn ở bạc bẽo, cầu sự trung thực chứ không cầu giả dối. Cho nên, ắt không theo những kẻ giữ Lễ mà giữ lấy Đạo.
    (Giữ Đạo là giữ gốc, giữ Lễ là giữ ngọn)

    Tham chiếu: Về mục lục

39. CHƯƠNG 39: TỰA GỐC

    昔之得一者: 天得一以清, 地得一以寧, 神得一以靈, 谷得一以盈, 萬物得一以生,侯王得一以爲天下貞. 其致之.
    天無以清將恐裂, 地無以寧將恐廢, 神無以靈將恐歇, 谷無以盈將恐竭, 萬物無以生將恐滅, 侯王無以貴高將恐蹶.
    故貴以賤爲本, 高以下爲基. 是以侯王自謂孤, 寡, 不穀. 此非以賤爲本邪? 非歟? 故至譽無譽, 不欲琭琭如玉珞珞如石.

    Có tích rằng khi được nhất: Trời đẹp nhất thời trong trẻo, đất lành nhất thời yên ổn, thần được thờ thời linh thiêng, lúa gạo được mùa thời đầy kho chứa, vạn vật tốt nhất thời sinh đẻ, vương hầu cao quý trị vì thời thiên hạ chuyên chính. Sau khi được nhất là đến lúc hết mà về lại gốc.
    Trời hết trong trẻo sẽ sấm chớp, đất hết yên ổn sẽ sạt lở, thần hết linh thiêng sẽ bị quên lãng, lúa gạo mất mùa sẽ đói kém, vạn vật hết sinh đẻ sẽ bị diệt, vương hầu hết cao quý sẽ bị lật đổ.
    Bởi vậy phú quý lấy bần tiện làm gốc, cao lấy thấp làm nền. Cho nên vương hầu tự xưng là cô (cô độc), quả (ít đức), bất cốc (không tốt). Thế không phải lấy bần tiện làm gốc ư? Không phải vậy sao? Nên không khen chính là khen hết lời, do đó không tham muốn đeo vòng ngọc đá đẹp để được khen.

    Tham chiếu: Về mục lục

40. CHƯƠNG 40: TỬ ĐỂ SINH

    反者道之動, 弱者道之用. 天下萬物生於有, 有生於無.

    Khi Đạo động sẽ khiến vạn vật phản phục mà trở về cội rễ (tử). Khi Đạo dụng sẽ khiến vạn vật trở về yếu mềm (sinh). Vạn vật trong thiên hạ sinh từ Có. Có sinh từ Không.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 1 – Chương 16 – Chương 36

41. PHẦN ĐẠO VÀ ĐỨC

    CHƯƠNG 41: ĐỨC CỦA ĐẠO

    上士聞道, 勤而行之; 中士聞道, 若存若亡; 下士聞道, 大笑之. 不笑, 不足以爲道.
    故建言有之: 明道若昧, 進道若退, 夷道若纇; 上德若谷, 大白若辱, 廣德若不足, 建德若偷, 質德若渝.
    大方無隅, 大器晚成, 大音希聲; 大象無形. 道隱無名, 夫唯道, 善貸且成.

    Cao học hiểu về Đạo thời siêng năng thực hiện đến nơi đến chốn. Trung học hiểu về Đạo thời làm theo lúc có lúc không. Thấp học nghe về Đạo thì bật cười lớn mà chê bai. Không cười chê thì sao khả dĩ là Đạo.
    Nên có lời rằng: Càng cố hiểu Đạo càng thấy khôn cùng, càng cố đắc Đạo càng thấy lùi xa, càng cố đẹp Đạo thì càng thấy có lỗi; Đức cao mà mộc mạc như lúa gạo, trong sạch tuyệt vời mà như nhẫn nhục, đức rộng khắp mà như hẹp hòi, tích đức mà như lười biếng, bản chất của đức dường như hay thay đổi.

    Đạo lớn đức cao thì không có giới hạn, tài năng lớn thì thành công muộn, âm thanh lớn thì kín tiếng, hình tượng lớn thì không có hình dạng. (Cho nên) Đạo dù không hiện rõ và không tên nhưng duy chỉ có Đạo mới chấp nhận để cho hết thẩy (vạn vật) dựa vào mà hình thành.

    Tham chiếu: Về mục lục

42. CHƯƠNG 42: ÂM DƯƠNG

    道生一, 一生二, 二生三, 三…生萬物. 萬物負陰而抱陽, 中氣以爲和.
    人之所惡, 唯孤, 寡, 不穀. 而王公以爲稱. 故, 物或損之而益, 或益之而損.
    人之所敎, 我亦敎之, 梁强者不得其死, 吾將以爲敎父.

    Đạo sinh một (vật), một sinh hai, hai sinh ba, ba … sinh vạn vật. Vạn vật đều dựa vào khí âm để dưỡng khí dương, dùng trung khí để hòa hợp.
    (Mô hình nguyên tử: protons – neutrons – electrons).
    Mọi người thì sợ điều dữ, duy chỉ vương hầu tự xưng là cô độc (cô), it đức (quả), không tốt (bất cốc). Bởi vì, vật hoặc sẽ bị tổn hao khi mà thêm nhiều hoặc được thêm khi mà đã bị tổn hao.
    (Dựa vào âm để dưỡng dương) .
    Mọi người sợ chỉ giáo, ta cũng vậy, nhưng có câu “Hùng hổ thì chết chả biết lúc nào” là lời dậy dỗ của cha ta.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 1

43. CHƯƠNG 43: LỢI ÍCH

    天下之至柔馳騁天下之至堅. 無有入無間. 吾是以知無爲之有益. 不言之敎, 無爲之益天下希及之.

    Trong thiên hạ, cái rất mềm yếu giữ chặt hơn cái rất rắn chắc (Lạt mềm buộc chặt). Khoảng rỗng không có thể len vào phá vỡ vật đồng nhất. (Từ đấy) Ta thấy hiểu được cách hành xử không vì (vô vi) lợi ích (của mình), không dùng lời mà giáo hóa được, không vì mình thì lại có nhiều lợi ích, hiểu đúng như vậy thì người đời ít ai sánh kịp.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 2 – Chương 29

44. CHƯƠNG 44: ĐƯỢC MẤT

    名與身孰親? 身與貨孰多? 得與亡孰病? 是故甚愛必大費, 多藏必厚亡.
    知足不辱, 知止不殆, 可以長久.

    Danh vọng và thân thể cái nào quan trọng hơn? Thân thể và của cải cái nào cần hơn? Được và mất cái nào hại hơn? Phải cố để được quý trọng tất hao tổn lớn, tàng trữ nhiều tất dễ mất mát. Hiểu thế nào là đủ thì không bị nhục, biết dừng lại thì không gặp nguy. Như thế sẽ được lâu dài như mong đợi.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 16 – Chương 22 – Chương 24 – Chương 33

45. CHƯƠNG 45: CƯƠNG NHU

    大成若缺, 其用不弊; 大盈若沖, 其用不窮; 大直若屈, 大巧若拙, 大辯若訥. 躁勝寒. 靜勝熱.
    清靜為天下正.

    Sự vật đã hoàn thiện mà như chưa hoàn toàn tốt đẹp, sự vật đó dụng không bao giờ xấu. Đồ vật đã rất đầy mà như rỗng không, đồ vật đó đựng mãi không đầy. Rất thẳng mà như cong, rất khéo mà như vụng, rất hùng biện mà như ấp úng. Cử động để thắng rét lạnh, tĩnh tại để thắng nóng bức.
    Cho nên khiêm cung, thanh tĩnh là phép chính yếu để cai trị thiên hạ.

    Tham chiếu: Về mục lục

46. CHƯƠNG 46: BIẾT VỪA ĐỦ

    天下有道, 卻走馬以糞; 天下無道, 戎馬生於郊.
    禍莫大於不知足, 咎莫大於欲得. 故知足之足, 常足矣.

    Thiên hạ có Đạo, ngựa tốt lui về làm công việc đồng áng. Thiên hạ vô Đạo, ngựa cùng quân lính phải sống nơi biên giới.
    Chẳng cái họa nào lớn bằng không biết thế nào là đủ, chẳng cái xấu nào lớn bằng sự tham muốn. Cho nên biết vừa đủ khi đã đầy đủ thì sẽ luôn luôn đầy đủ vậy.

    Tham chiếu: Về mục lục

47. CHƯƠNG 47: TĨNH TẠI

    不出戶知天下, 不窺牖見天道. 其出彌遠, 其知彌少. 是以聖人不行而知, 不見而名, 無爲而成.

    Không ra khỏi cửa mà vẫn biết thiên hạ, không nhìn qua cửa sổ mà vẫn thấy Đạo Trời. Càng đi xa lại càng biết ít. Cho nên, thánh nhân không đi mà biết, không thấy mà vẫn định danh được, không vì mình mà thành vì tất cả.

    Tham chiếu: Về mục lục

48. CHƯƠNG 48: DỤNG KHÔNG

    爲學日益, 爲道日損. 損之又損, 以至於無爲. 無爲而無不爲. 取天下常以無事, 及其有事, 不足以取天下.

    Vì dòng họ (vạn vật) ngày một tăng, vì Đạo ngày một tổn hao, tổn hao ngày càng tổn hao. Nên phải dụng ở chỗ không vì, không vì mà không gì không vì. Bởi lẽ giữ thiên hạ phài luôn giữ cho vô sự, nếu có sự việc thì sẽ không giữ được nữa.
    (Cai trị phải giữ cái gốc “không vì” để cho thiên hạ luôn được vô sự)

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 3

49. CHƯƠNG 49: TÂM ĐỨC

    聖人無常心, 以百姓心爲心. 善者吾善之, 不善者吾亦善之, 德善. 信者吾信之, 不信者吾亦信之, 德信. 聖人在天下, 歙歙焉, 爲天下, 渾其心. 百姓皆注其耳目, 聖人皆孩之.

    Thánh nhân không có tâm như người thường, nên có thể hiểu rõ tâm tư của trăm họ. Bởi vậy, luôn thiện tâm với ta dù ta là người thiện hay là kẻ không thiện, đó là đức thiện. Luôn tin tưởng ta dù ta là người đáng tin hay là kẻ không đáng tin, đó là đức tin. Vì vậy, thánh nhân ở thiên hạ luôn thu hút và tập hợp được trăm họ. Bởi vì trăm họ trong thiên hạ tâm hồn vẩn đục nên cảm nhận đều phụ thuộc vào tai mắt, còn thánh nhân cảm nhận mọi thứ như trẻ thơ.

    Tham chiếu: Về mục lục

50. CHƯƠNG 50: CHỖ CHẾT

    出生入死: 生之徒十有三, 死之徒十有三. 人之生, 動之死地, 亦十有三.
    夫何故? 以其生生之厚. 蓋聞善攝生者, 陸行不遇兕虎, 入軍不被兵甲. 兕無所投 其角, 虎無所措其爪, 兵無所容其刃. 夫何故? 以其無死地.

    Các sinh vật sinh ra và vào chỗ chết không bình thường là: sinh ra không bình thường thì cứ mười sinh vật có ba sinh vật, vào chỗ chết không bình thường thì cứ mười sinh vật có ba sinh vật. Người khi sinh ra mà bị rơi vào chỗ chết mà chết không bình thường thì cũng cứ mười người thì có ba người. Vì sao vậy? Vì đó là những người sống để mà sống. Mặt khác, ta nghe thấy có những người khéo luyện tinh thần để sống khỏe, họ đi đường bộ mà tê giác và hổ không làm gì được, vào quân ngũ không cần áo giáp, vì tê giác không có chỗ dụng sừng, hổ không có chỗ dụng móng vuốt, binh khí không có chỗ để chém giết. Vì sao vậy? Vì họ không có chỗ chết bất thường.

    Tham chiếu: Về mục lục

51. CHƯƠNG 51: ĐẠO ĐỨC

    道生之, 德畜之, 物形之, 勢成之. 是以萬物莫不尊道而貴德. 道之尊, 德之貴, 夫莫之命而常自然.
    故道生之, 德畜之, 長之, 育之, 亭之, 毒之, 養之, 覆之. 生而不有, 爲而不恃, 長而不宰. 是謂玄德.

    Vạn vật trước tiên từ Đạo sinh ra, sau đó được đức dưỡng dục mà trưởng thành. Bởi vậy, vạn vật chớ nên không tôn Đạo mà chỉ quý đức. Khi Đạo được tôn, đức được quý thì chẳng ai không được Đạo phù trợ mà bình thường như tự nhiên.
    Cho nên vạn vật sau khi được Đạo sinh, đức nuôi dưỡng, chăm sóc cho lớn lên, khôn lớn, tới khi trưởng thành, độc lập thì sinh con đẻ cái rồi quay về Đạo. Trong cả quá trình đó, đức nuôi dưỡng mà không sở hữu, tác thành mà không nương nhờ, lâu dài mà không cắt bỏ, đó gọi là huyền đức.
    (Đạo – thuộc âm – tượng người mẹ. Đức – thuộc dương – tượng người cha)

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 10

52. CHƯƠNG 52: NHÂN NGHĨA

    天下有始, 以爲天下母. 既得其母. 以知其子, 既知其子, 復守其母, 沒身不殆.
    塞其兌, 閉其門, 終身不勤. 開其兌, 濟其事, 終身不救.
    見小曰明, 守柔曰强. 用其光, 復歸其明, 無遺身殃. 是爲習常.

    Cái sinh ra người đời chính là mẹ. Chỉ khi là mẹ mới có thể biết được thế nào là con hiếu thảo. Như thế rồi quay lại giữ được nghĩa mẹ thì suốt đời không nguy.
    Bịt chặt mắt, đóng chặt cửa, cả đời chẳng cần ai. Mở to mắt, luôn gây sự, cả đời chẳng can ngăn được ai.
    Thấy được cái nhỏ thì sáng suốt, biết giữ mềm thì mạnh, biết dùng chỗ quang đãng trống rỗng mà phục hồi sự sáng (của Đạo) thì không bị tai ương. Đó là tập theo Đạo Thường vậy.
    (Đạo Thường: nhân, nghĩa, lễ, trí, tín)

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 38

53. CHƯƠNG 53: TỰ SỰ 2 – CHẲNG PHẢI ĐẠO

    使我介然有知, 行於大道, 惟施是畏. 大道甚夷而民好徑. 朝甚除, 田甚蕪, 倉甚虚; 服文綵, 帶利劍, 厭飮食, 財貨有餘, 是謂盗夸, 非道也哉!

    Giả sử trong giới hạn tự nhiên ta biết cách thi hành Đạo lớn, nhưng về lâu dài sợ rằng Đạo lớn rất công bằng mà lòng dân thì ngang tắt. Còn triều đình thì thối nát để cho đất đai hoang vu, kho tàng rỗng không, mà lại ăn mặc thì văn vẻ, đeo kiếm sắc, ăn uống phè phưỡn, tiền của thừa thãi, thật là như phường trộm cắp, chẳng phải Đạo vậy thay.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 20

54. CHƯƠNG 54: TU SỬA

    善建者不抜, 善抱者不脫. 子孫以祭祀不輟. 修之於身, 其德乃眞; 修之於家, 其德乃餘; 修之於鄕, 其德乃長; 修之於邦, 其德乃豊; 修之於天下, 其德乃普.
    故以身觀身, 以家觀家, 以鄕觀鄕, 以邦觀邦, 以天下觀天下. 吾何以知天下然哉?以此.

    Thiện tâm dựng thì không thể đổ vụn, thiện tâm giữ thì không thể rơi mất. Như vậy, thì con cháu mới tế tự mãi không thôi. Tu sửa thân có đức chân thực, tu sửa nhà có đức đầy đủ, tu sửa làng xóm có đức lâu dài, tu sửa đất nước có đức phong thịnh, tu sửa người đời có đức phổ quát.
    Cho nên, tu sửa thân có đức tương xứng với thân, tu sửa làng xóm có đức tương xứng với làng xóm, tu sửa đất nước có đức tương xứng với đất nước, tu sửa người đời có đức tương ứng với người đời. Tại sao ta biết về người đời như vậy? Vì dĩ nhiên nó là vậy.

    Tham chiếu: Về mục lục

55. CHƯƠNG 55: ĐỨC DÀY

    含德之厚, 比於赤子. 毒蟲不螫, 猛獸不據, 攫鳥不搏. 骨弱, 筋柔而握固, 未知牝牡之合而朘作, 精之至也. 終日號而不嗄, 和之至也.
    知和曰常, 知常曰明. 益生曰祥. 心使氣曰强. 物壯則老, 是謂不道, 不道早已.

    Những bậc có đức cao dày thì lại như con đỏ, trùng độc không chích, thú dữ không vồ, ác điểu không quắp. Xương yếu, gân mềm mà nắm giữ chặt. Chưa biết giao hợp mà tinh khí sung mãn. Cả ngày kêu gào mà chẳng khản tiếng, được như vậy là đã rất thuận hòa.
    Biết thuận hòa thì lâu bền, biết lâu bền thì minh mẫn, dưỡng sinh thì phúc lành, tâm điều khiển được khí thì vững mạnh. Nhưng phàm vật gì trong đầy đủ, ngoài lớn lao tất là lúc bắt đầu già, bởi vì lúc đó chẳng còn Đạo, chẳng còn Đạo thì sẽ khuất.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 10 – Chương 28 – Chương 50

56. CHƯƠNG 56: HÒA ĐỒNG

    知者不言, 言者不知. 塞其兌, 閉其門,挫其銳, 解其紛, 和其光, 同其塵. 是謂玄同.
    故不可得而親; 不可得而疏;不可得而利; 不可得而害; 不可得而貴;不可得而賤, 故爲天下貴.

    Người biết nhiều thì ít nói, người nói nhiều thì ít biết. Bịt các lối, đóng các cửa, dấu sở trường, giải ưu phiền, sáng vừa phải, hòa trần tục, đó là hòa cùng huyền diệu.
    Nên chẳng có gì để mà thân, chẳng có gì để mà lạ, chẳng có gì để mà lợi, chẳng có gì để mà hại, chẳng có gì để mà quý, chẳng có gì để mà tiện, cứ như vậy mà hòa cùng mong muốn của người đời.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 23 – Chương 47

57. CHƯƠNG 57: GIỮ YÊN

    以正治國, 以奇用兵, 以無事取天下.
    吾何以知其然哉? 以此: 天下多忌諱而民彌貧; 朝多利器, 國家滋昏; 人多伎巧, 奇物滋起; 法令滋彰, 盜賊多有.
    故聖人云: 我無爲而民自化, 我好靜而民自正, 我無事而民自富, 我無欲而民自樸.

    Có thể lấy chính trị mà sửa trị đất nước, lấy mưu kế lạ mà tác chiến, nhưng chỉ có vô sự thì mới giữ yên thiên hạ.
    Vì sao ta biết như thế? Là vì khi thiên hạ nhiều chuyện cấm kỵ, thi phi sẽ khiến cho dân càng bần cùng, triều đình quá tải, quốc gia thêm hôn ám, người thì nhiều mưu mẹo lọc lừa khiến chuyện lạ lùng nổi lên, pháp luật càng phải nghiêm khắc mà đạo tặc thì ngày càng nhiều.
    Bởi thế thánh nhân mới rằng: Ta không vì ta nên dân bèn tự cảm hóa, ta giữ thong dong tĩnh tại nên dân bèn tự thuần chánh, ta giữ vô sự nên dân bèn tự giàu có, ta không ham muốn nên dân bèn tự mộc mạc. (Như vậy mới giữ yên được thiên hạ)

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 17 – Chương 48

58. CHƯƠNG 58: CỰC ĐIỂM

    其政悶,悶其民醇醇; 其政察,察其民缺缺.
    禍兮福之所倚, 福兮禍之所伏. 孰知其極其無正?. 正復爲奇, 善復爲妖. 人之迷,其日故久.
    是以聖人方而不割, 廉而不劌, 直而不肆, 光而不耀.

    Triều chính phiền muộn, nhưng phiền muộn ấy lại làm người dân thuần hậu, không lẫn lộn. Triều chính sâu sát, nhưng sâu sát ấy lại làm người dân lệnh lạc, không tốt đẹp.
    Trong họa có phúc, trong phúc có họa. Có ai biết đến cực điểm không còn chính nữa?. Đến khi đó chính trở thành tà, thiện trở thành quái. Con người luôn lầm lạc điều này từ xưa.
    Bởi thế thánh nhân sửa kẻ làm trái mà không làm họ tổn thương, phân biệt mà không bỏ rơi, ngay thẳng mà không cùng cực, sáng mà không rực rỡ.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 36

59. CHƯƠNG 59: TIẾT KIỆM

    治人, 事天莫若嗇. 夫唯嗇, 是以 早服, 早服, 謂之重積德; 重積德則無不克, 無 不克則莫知其極; 莫知其極, 可以有國. 有國之母, 可以長久, 是謂深根固柢, 長生 久視之道.

    Thay trời trị người không gì bằng tiết kiệm. Chỉ có tiết kiệm là việc cần làm trước tiên, làm được điều đó gọi là coi trọng việc tích đức; trọng tích đức tất khắc phục được mọi điều, khắc phục được mọi điều tất siêu việt; siêu việt tất có được đất nước. Có được đất nước mà thấy được gốc là tiết kiệm thì sẽ lâu dài. Đó gọi là thấy được sự trường sinh bền chặt của Đạo.
    

    Tham chiếu: Về mục lục

60. CHƯƠNG 60: HỢP ĐỨC

    治大國若烹小鮮. 以道蒞天下, 其鬼不神. 非其鬼不神, 其神不傷人. 非其神不傷人, 聖人亦不傷人. 夫兩不相傷, 故德交歸焉.

    Cai trị nước lớn phải như nấu cá nhỏ. Phải đưa được Đạo đến với mọi người dân trong thiên hạ. Khi đó ma quỷ không còn được người dân tôn là thần thánh nữa. Chẳng những ma quỷ không còn được tôn là thần thánh mà thần thánh cũng chẳng phải trừng phạt người dân. Chẳng những thế mà thánh nhân cũng vậy. Bởi vậy, cả hai cùng không phải trừng phạt người dân nên mọi đức sẽ cùng hợp về một mối vậy.
    (Phải đưa được Đạo đến với mọi người dân – cá nhỏ. Khi đó sẽ hợp được mọi đức về một mối. )

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 4

61. CHƯƠNG 61: KHIÊM GIAO

    大國者下流, 天下之交. 天下之牝, 牝常以靜勝牡, 以靜爲下. 故大國以下小國則取小國; 小國以下大國則取大國.
    故或下以取; 或下而取. 大國不過欲兼畜人, 小國不過欲入事人. 夫兩者各得所欲,大者宜下.

    Nếu nước lớn mà hạ mình xuống thấp như hạ lưu của dòng sông thì sẽ được thiên hạ hướng đến. Giống như con mái trong thiên hạ, con mái thường đứng yên để mời gọi con trống, việc đứng yên cũng là hạ mình xuống thấp. Nên nước lớn hạ mình trước nước nhỏ sẽ lấy được lòng nước nhỏ; nước nhỏ hạ mình trước nước lớn sẽ lấy được lòng nước lớn.
    Bởi lẽ hoặc muốn lấy lòng phải hạ mình hoặc hạ mình để lấy lòng, nước lớn chẳng qua muốn nước nhỏ phải thuận theo mình, mà nước nhỏ cũng chẳng qua muốn có chỗ để theo. Cả hai cùng hạ mình thì được như ý muốn, nhưng nước lớn nên hạ mình trước.

    Tham chiếu: Về mục lục

62. CHƯƠNG 62: MONG MUỐN

    道者萬物之奧, 善人之寶, 不善人之所保. 美言可以示尊, 美行可以加人. 人之不善, 何棄之有? 故立天子, 置三公, 雖有拱璧, 以先駟馬, 不如坐進此道.
    古之所以貴此道者何? 不曰: 求以得, 有罪以免邪? 故爲天下貴.

    Đạo che chở và bao bọc vạn vật, là của báu của người thiện, là chỗ nương tựa của người không thiện. Lời nói hay có thể làm cho được tôn trọng, hành động đẹp có thể làm cho hơn người, nhưng những người không thiện, sao lại bỏ rơi họ? Bởi lẽ đó, dù có lập thiên tử, bố trí tam công, tay cầm ngọc bảo, cưỡi xe tứ mã cũng chẳng bằng ngồi một chỗ mà tu Đạo.
    Vì sao người xưa lại muốn tu Đạo? Chẳng phải rằng: cầu xin sẽ được, có tội được tha sao? Bởi vậy Đạo là mong muốn của người đời.

    Tham chiếu: Về mục lục

63. CHƯƠNG 63: HÀNH SỰ

    爲無爲, 事無事, 味無味. 大小多少, 報怨以徳.
    圖難於其易, 爲大於其細. 天下難事必作於易, 天下大事必作於細. 是以聖人終不爲大, 故能成其大.
    夫輕諾必寡信, 多易必多難. 是以聖人猶難之, 故終無難矣.

    Trị mà không vì, làm cho vô sự, ngửi khi chưa có mùi, biết trù liệu lớn nhỏ nhiều ít, lấy đức báo oán.
    Trù liệu việc khó ở chỗ việc dễ, giải quyết việc lớn ở chỗ việc nhỏ. Việc khó trong thiên hạ nên hoàn tất từ khi việc còn dễ, việc lớn trong thiên hạ nên hoàn tất từ khi việc còn nhỏ. Vì vậy, nếu thánh nhân hoàn tất xong khi việc chưa lớn thì sẽ xong việc trước khi việc thành việc lớn.
    Người dễ hứa thì ít đáng tin, hay cho rằng việc gì cũng dễ tất gặp nhiều việc khó. Vì vậy, thánh nhân trù liệu được việc dễ sẽ thành khó thì hoàn tất xong việc mà không gặp khó.
    (Phòng bệnh hơn chữa bệnh)

    Tham chiếu: Về mục lục

64. CHƯƠNG 64: MẦM MỐNG

    其安易持, 其未兆易謀, 其脆易泮, 其微易散. 爲之於未有, 治之於未亂.
    合抱之木, 生於毫末. 九層之臺, 起於累土; 千里之行, 始於足下.
    爲者敗之, 執者失之. 是以聖人無爲故無敗, 無執故無失. 民之從事, 常於幾成而敗之.
    愼終如始, 則無敗事. 是以聖人欲不欲, 不貴難得之貨, 學不學, 復眾人之所過,以輔萬物之自然而不敢爲.

    Cái gì an định thì dễ cầm, cái gì chưa thành hình thì dễ toan tính, cái gì giòn thì dễ vỡ, cái gì nhỏ thì dễ phân tán. Để ý từ khi chưa manh nha, sửa trị từ khi chưa loạn.
    Thân cây to người ôm không xuể sinh ra từ mầm cây nhỏ. Chín tầng đài cao nhô lên nhờ đất, trải qua ngàn dặm bắt đầu ở dưới chân.
    Vì mình thì bại, tự mình thì hỏng. Bởi vậy, thánh nhân không vì nên không bại, không tự nên không hỏng. Còn dân chúng làm việc vì tự bản thân mình thường khi gần thành thì lại bại.
    Thận trọng cùng hồn nhiên vô tư như trẻ thơ tất không bị bại. Bởi vậy, thánh nhân ham muốn vô tư như trẻ thơ, không quý của hiếm, hồn nhiên cảm nhận theo tự nhiên mà uốn nắn những sai lầm của chúng dân, thận trọng mà giúp vạn vật thuận theo tự nhiên.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 10 – Chương 49 – Chương 63

65. CHƯƠNG 65: ĐỨC TỐI – HUYỀN ĐỨC

    古之善爲道者, 非以明民, 將以愚之. 民之難治, 以其智多. 故以智治國, 國之賊, 不以智治國, 國之福. 知此兩者, 亦稽式. 常知稽式, 是謂玄徳. 玄徳深矣, 遠矣, 與物反矣! 然後乃至大順.

    Cái đức của người xưa là khéo đưa mọi thứ quay trở về Đạo, tức là khác với làm cho dân sáng suốt mà làm cho dân chất phác, ngay thẳng. Vì dân sáng suốt thì nhiều mưu mẹo khó trị. Cho nên, lúc đó lại dùng mưu mẹo mà trị thì đất nước sẽ bại hoại, vì vậy làm sao không phải dùng mưu mẹo mà trị thì đất nước sẽ tốt lành. Nắm vững hai điều đó và chọn được giải pháp không dùng mưu mẹo gọi là huyền đức. Huyền đức thâm sâu vời vợi có thể giúp cho vạn vật trở lại với Đạo, để rồi tự nhiên mà cực thuận.
    (Huyền đức – đức tối dịch chuyển về gốc, về phía âm thịnh, về Đạo phi thường, ngược với đức sáng chương 27 dịch chuyển lên ngọn, hướng về phía dương thịnh, về Đạo thường)

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 10 – Chương 27 – Chương 51

66. CHƯƠNG 66: KHIÊM CUNG

    江海所以能爲百谷王者, 以其善下之, 故能爲百谷王. 是以聖人欲上民, 必以言下之; 欲先民, 必以身後之. 是以聖人處上而民不重; 處前而民不害. 是以天下樂推而不厭以其不爭, 故天下莫能與之爭.

    Sông biển sở dĩ có năng lực làm vua của trăm suối là do khéo hạ thấp khiến trăm suối đổ về. Cho nên có năng lực làm vua vậy. Bởi lẽ đó, thánh nhân muốn ở trên chúng dân tất phải dùng lời lẽ khiêm cung; muốn ở phía trước chúng dân tất thân phải lùi lại phía sau. Có như vậy, thánh nhân ở trên mà dân không nặng, ở trước mà dân không bị chẹn. Được thế, thiên hạ vui vẻ tiến lên, dù chẳng đầy đủ nhưng cũng chẳng tranh giành nhau. Từ đó mà thiên hạ tuyệt không ai tranh giành với nhau vậy.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 45 – Chương 61

67. CHƯƠNG 67: BA VẬT BÁU

    天下皆謂我道大, 似不肖. 夫惟大, 故似不肖. 若肖, 久矣其細也夫.
    我有三寶, 持而保之: 一日慈, 二日儉, 三日不敢爲天下先. 慈故能勇, 儉故能廣, 不敢爲天下先, 故能成器長. 今舎慈且勇, 舎儉且廣, 舎後且先, 死矣!
    夫慈, 以戰則勝, 以守則固. 天將救之, 以慈衛之.

    Thiên hạ đều bảo rằng đạo của ta lớn, nhưng tựa như chẳng có cái gì lớn như nó, bởi vì nếu có thì nó đã là đạo nhỏ từ lâu rồi.
    Ta có cầm giữ ba báu vật là: thường xuyên từ ái, thường xuyên tiết kiệm, thường xuyên ngần ngại đứng trước thiên hạ. Từ ái mới có khả năng mạnh mẽ, tiết kiệm mới có khả năng rộng rãi, ngần ngại đứng trước thiên hạ thì danh vị mới lâu bền. Ngày nay, mà bỏ từ ái chạy theo mạnh mẽ, bỏ tiết kiệm chạy theo phung phí, tranh giành đứng trước là chết đó!
    Người từ ái thì đánh tất thắng mà giữ tất vững. Cho nên, trời cứu giúp người nào thì sẽ ban cho người đó lòng từ ái.
    (Ba vật báu: Từ – Kiệm – Khiêm)

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 59 – Chương 66

68. CHƯƠNG 68: KHÔNG TRANH GIÀNH

    善爲士者不武, 善戰者不怒, 善勝敵者不與, 善用人者爲之下. 是謂不爭之徳, 是謂用人之力, 是謂配天之極.

    Quan giỏi cai trị thì không cần đến vũ lực, quân thiện chiến thì không cần hung hăng, bậc giỏi dùng người thì luôn hạ mình. Như thế là đức không tranh giành, là năng lực dùng người, là cực hợp ý trời.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 8 – Chương 22 – Chương 66

69. CHƯƠNG 69: THẬN TRỌNG

    用兵有言: 吾不敢爲主而爲客, 不敢進寸而退尺. 是謂行無行, 攘無臂, 扔無敵, 執無兵.
    禍莫大於輕敵, 輕敵幾喪吾寶. 故抗兵相加, 哀者勝矣.

    Dụng binh có câu: “Ta không khinh xuất như chủ mà rụt rè như khách”, thận trọng tiến một tấc mà như lùi mười tấc. Có như vậy mới bước đi mà không cần thực hành, tay không mà đuổi giặc, thế mới là vô địch, giữ mà không cần binh lính.
    Không có họa nào lớn bằng khinh địch, khinh địch sẽ làm ta mất vật báu (Từ ái). Cho nên hai bên giao tranh, bên nào biết xót thương sẽ thắng.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 31 – Chương 67

70. CHƯƠNG 70: TỰ SỰ 3 – HIỂU BIẾT

    吾言甚易知, 甚易行. 天下莫能知, 莫能行. 言有宗, 事有君. 夫唯無知, 是以不知我.
    知我者希, 則我者貴. 是以聖人被褐懷玉.

    Lời của ta rất dễ hiểu, rất dễ làm. Nhưng người đời không thể hiểu, không thể làm. Bởi vì nói thì phải theo họ hàng, hành sự phải theo vua. Cho nên, họ không thể hiểu được ta.
    Hiểu ta thì được như mong muốn, theo ta thì được quý hiển. Như thế nên thánh nhân là người tuy mặc áo vải nhưng lại ôm ngọc trong lòng.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 20 – Chương 53

71. CHƯƠNG 71: KHUYẾT ĐIỂM

    知不知上; 不知知病. 聖人不病, 以其病病. 夫唯病病, 是以不病.

    Hiểu được những điều chẳng thể hiểu là cao siêu, nhưng chẳng hiểu được những điểu có thể hiểu lại là có khuyết điểm. Thánh nhân sẽ chẳng có khuyết điểm nếu có khả năng làm mất được khuyết điểm. Chỉ có làm mất được khuyết điểm mới chẳng có khuyết điểm vậy.

    Tham chiếu: Về mục lục

72. CHƯƠNG 72: ÁP BỨC

    民之不畏威則大威至. 無狎其所居, 無厭其所生. 夫唯不厭, 是以不厭. 是以聖人自知不自見: 自愛不自貴. 故去彼取此.

    Nếu dân chẳng còn sợ uy tất cho rằng cái uy của mình lớn hơn cả. Không nên xem thường chuyện bị dân chiếm mất uy, nhưng không được áp bức cuộc sống của họ. Chỉ có không áp bức mới làm họ không chán ghét chế độ mà vùng lên. Bởi lẽ đó, thánh nhân tự hiểu mình nên chẳng cần tự tô vẽ để ra uy, tự yêu mình nên chẳng ép người khác phải coi mình là quý hiển. Như vậy là bỏ cái nọ để giữ cái kia vậy.

    Tham chiếu: Về mục lục

73. CHƯƠNG 73: THUẬN THIÊN

    勇於敢則殺, 勇於不敢則活. 此兩者或利, 或害? 天之所惡, 孰知其故? 是以聖人猶難之.
    天之道不爭而善勝, 不言而善應, 不召而自來, 繟然而善謀.
    天網恢恢, 疏而不失.

    Mạnh mẽ rồi lại còn mạnh bạo ắt chết, mạnh mẽ rồi nhưng lại ngần ngại ắt sống. Hai cái đó hoặc hoặc lợi hoặc hại thế nào? Trời thật ngược đời, có ai hiểu vì sao không? Vậy nên thánh nhân phải suy xét kỹ về điều đó.
    Đó là khéo dùng đạo không tranh giành để mà khéo thắng, không dùng lời để mà khéo dẫn dắt, vạn vật sẽ không gọi mà đến, thản nhiên để mà khéo toan tính.
    Lưới trời lồng lộng, thưa mà chẳng lọt.

    Tham chiếu: Về mục lục

74. CHƯƠNG 74: GIẾT CHÓC

    民不畏死, 奈何以死懼之? 若使民常畏死而爲奇者, 吾得執而殺之, 執敢?常有司殺者殺, 夫代司殺者殺? 是謂代大匠斵. 夫代大匠斵者, 希有不傷其手矣.

    Nếu dân không sợ chết, liệu đem cái chết ra có dọa được họ không? Mặt khác, nếu dân sợ chết mà làm những điều trái luân thường đạo lý, ta bắt và giết họ liệu có nên không? Trời có chủ quản phụ trách việc giết chóc, lại thay chủ quản mà giết chóc được chăng? Ấy như là việc đẽo gỗ thay cho thợ mộc, người đẽo gỗ thay cho thợ mộc mà không phải thợ mộc sẽ luôn bị đứt tay.

    Tham chiếu: Về mục lục

75. CHƯƠNG 75: DÂN SINH

    民之饑, 以其上食稅之多, 是以饑.
    民之難治, 以其上之有爲, 是以難治.
    民之輕死, 以其上求生之厚, 是以輕死.
    夫唯無以生爲者, 是賢於貴生.

    Dân đói khổ vì bề trên thu thuế nhiều khiến dân không còn gì để ăn.
    Dân khó trị vì bề trên chỉ lo vơ vét cho mình khiến dân nghèo nên làm càn.
    Dân liều chết vì bề trên sống phè phỡn khiến dân không còn đường sống.
    Người ta chỉ khi không còn đường sống mới không muốn sống. Ấy cho nên chỉ có bậc vua hiền mới khiến dân muốn sống mà thôi.

    Tham chiếu: Về mục lục

76. CHƯƠNG 76: THƯỢNG SÁCH

    人之生也柔弱, 其死也堅强. 萬物草木之生也柔脆, 其死也枯稿.
    故堅强者, 死之徒; 柔弱者, 生之徒. 是以兵强則不勝, 木强則兵. 故堅强處下, 柔弱處上.

    Con người khi sinh ra thời mềm mại, nhưng chết thì bất động, cứng đơ. Cây cỏ khi nảy mầm thời mềm yếu, nhưng chết thì khô héo, gãy đổ.
    Cho nên cứng mạnh đồng nghĩa với chết, mềm yếu đồng nghĩa với sống. Bởi lẽ đó, binh lực mạnh mẽ ắt chẳng thắng được chung cuộc, cây cối mạnh mẽ ắt bị đốn hạ để làm vũ khí. Vậy cho nên cứng mạnh là hạ sách, mềm yếu là thượng sách.

    Tham chiếu: Về mục lục

77. CHƯƠNG 77: QUÂN BÌNH

    天之道其猶張弓與. 高者抑之, 下者擧之. 有餘者損之, 不足者補之. 天之道損有餘而補不足; 人之道則不然, 損不足以奉有餘. 孰能有餘以奉天下? 唯有道者.
    是以聖人爲而不侍, 功成而不處. 其不欲見賢.

    Đạo của Trời cũng như căng dây cho cung. Dây ở cao quá phải ép xuống, thấp quá thì phải nâng lên. Kéo dây căng quá thì phải bớt, chưa đủ thì phải thêm. Đạo của Trời lấy chỗ dư để bù chỗ thiếu. Đạo của người lại chẳng như vậy, bớt chỗ không đủ để cung phụng chỗ có dư. Ai có thể có dư lại mang nó cung phụng cho thiên hạ? Chỉ có thể là người có đạo của Trời.
    Bởi vậy cho nên thánh nhân làm mà không kể công, xong việc mà không ở lại, không muốn tỏ ra hơn người.

    Tham chiếu: Về mục lục

78. CHƯƠNG 78: MỀM YẾU

    天下莫柔弱於水, 而攻堅强者莫之能勝, 以其無以易之.
    弱之勝强, 柔之勝剛, 天下莫不知, 莫能行. 是以聖人云: 受國之垢, 是謂社稜主, 受國不祥, 是謂天下王. 正言若反.

    Trong thiên hạ không gì mềm yếu như nước, nhưng mà các vật cứng mạnh không thể thắng được nó. Bởi lẽ, vật cứng mạnh không thể thay đổi hình dạng.
    Yếu thắng mạnh, mềm thắng cứng. Thiên hạ không ai không hiểu điều này, nhưng chẳng ai làm được. Vậy cho nên khi thánh nhân nói rằng: “Chịu nhận lấy những điều nhơ nhuốc của đất nước mới làm chủ xã tắc được, chịu nhận lấy những điềm xấu của đất nước mới làm vua trong thiên hạ được”. Nói như vậy rất chính đáng nhưng thiên hạ nghe sẽ cho là ngược đời.

    Tham chiếu: Về mục lục

79. CHƯƠNG 79: HÀNH THIỆN

    和大怨, 必有餘怨, 安可以爲善. 是以聖人執左契, 而不責於人. 有徳司契, 無徳司徹. 天道無親,常與善人.

    Lấy oán báo oán, tất thành nhiều oán, sự đời chỉ yên ổn chỉ khi hành thiện. Bởi vậy cho nên thánh nhân giữ điều thiện khi giao ước mà không mong cầu ở người khác. Cũng như người có đức thì chủ hợp tình hợp lý, nhưng người không có đức thì chủ tranh giành cho bằng hết mới thôi. Đạo Trời công tâm, thường giúp người hành thiện.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 31 – Chương 49 – Chương 54 – Chương 63

80. CHƯƠNG 80: THUẦN PHÁC

    小國寡民, 使有什伯之器而不用, 使民重死而不遠徒. 雖有舟輿, 無所乘之; 雖有甲兵, 無所陳之. 使人復結繩而用之. 甘其食, 美其服, 安其居, 樂其俗. 鄰國相望, 雞犬之聲相聞, 民至老死不相往來.

    Đất nước của tôi nếu có sở hữu mười tài bá chủ cũng không dùng, khiến dân coi trọng sự chết mà không đi xa, tuy có thuyền xe mà không ngồi cưỡi, tuy có binh khí mà không bày trận, mà lại khiến dân dùng cách thắt nút dây, cho thức ăn của mình là ngon, trang phục của mình là đẹp, ở yên một chỗ, vui với phong tục của mình. Các nước láng giềng gần nhau có thể nhìn thấy nhau, nghe thấy cả tiếng chó gà của nhau mà người dân cho đến chết cũng chẳng đi qua đi lại.

    Tham chiếu: Về mục lục – Chương 65

81. CHƯƠNG 81: NHÂN ĐẠO

    信言不美, 美言不信. 善者不辯, 辯者不善. 知者不博, 博者不知.
    聖人不積, 既以爲人已餘有, 既以與人已愈多. 天之道, 利而不害. 聖人之道, 爲而不爭.

    Lời nói thật chẳng hoa mỹ, lời hoa mỹ chẳng đáng tin. Người thiện tâm chẳng bao biện cho mình, người hay bao biện thì chẳng thiện. Người hiểu thì cảm thấy chẳng thông suốt, người lúc nào cũng thấy thông suốt thì chẳng hiểu gì cả.
    Thánh nhân không tích trữ, mà càng làm vì người khác càng có dư, càng giúp cho người khác càng thêm nhiều. Đạo Trời lợi mà chẳng hại. Đạo của thánh nhân vì người khác mà chẳng tranh giành.

    Tham chiếu: Về mục lục